ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ အေျပာင္းအလဲေတြျဖစ္ေပၚေနၿပီး အစိုးရနဲ႔ တိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးစု လက္နက္ကိုင္အဖြဲ႔ေတြအၾကား အပစ္အခတ္ရပ္စဲတာေတြ၊ ေရရွည္ခိုင္မာတဲ့ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးအတြက္ ေဆြးေႏြးတာေတြ ရွိေနေပမဲ့လည္း ႏုိင္ငံကေန ထြက္ေျပးသြား ၾကရတဲ့ ေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာေသာ ဒုကၡသည္ေတြ အိမ္ျပန္ေရးကေတာ့ အလွမ္းေ၀းေနဆဲပါပဲ။ ႏုိင္ငံတြင္းအေျခအေနေတြဟာ ဒုကၡသည္ေတြ ကိုယ့္ေဒသကိုယ္ျပန္ၿပီး ေနထိုင္ လုပ္ကိုင္ စားေသာက္ႏုိင္ဖို႔အတြက္ ခုိင္မာတဲ့ အာမခံခ်က္မရွိေသးဘူးလို႔ ကုလ သမဂၢ ဒုကၡသည္မ်ားဆိုင္ရာ မဟာမင္းႀကီး႐ံုးကလည္း ေျပာပါတယ္။ ဒီကေန႔ဟာ ကမာၻ႔ဒုကၡသည္မ်ားေန႔ျဖစ္တာနဲ႔အညီ ျမန္မာ ႏုိင္ငံက ဒုကၡသည္ေတြ အိမ္ျပန္ႏုိင္ေရး အလားအလာနဲ႔ သူတို႔ရဲ႕ အေျခအေန အျပည့္အစံုကုိ ရန္ကုန္ကေန ဆက္သြယ္ေမးျမန္း ထားတဲ့ ကိုေက်ာ္ေက်ာ္သိန္းက သတင္းေပးပို႔ထားပါတယ္။ထိုင္းႏုိင္ငံက ဒုကၡသည္စခန္းအသီးသီးမွာ ေနထိုင္ေနၾကရတဲ့ ျမန္မာႏုိင္ငံသား ဒုကၡသည္ေတြအတြက္ တတိယႏုိင္ငံေတြ ဆီ ေရႊ႕ေျပာင္းအေျခစိုက္ေနထိုင္ဖို႔ စီစဥ္တာေတြ ဆက္ရွိေနေသးေပမဲ့လည္း တစ္ေန႔မွာ ျမန္မာႏိုင္ငံ ဆီျပန္ၾကဖို႔ ေျပာဆို ေဆြးေႏြးတာေတြ အခုအခါမွာ ပိုပိုၿပီး ရွိလာေနပါၿပီ။ ဒါေပမဲ့လည္း ျမန္မာႏုိင္ငံ အေရွ႕ေျမာက္ပိုင္းက အေျခအေနဟာ ဒုကၡသည္ေတြ အလံုးအရင္းနဲ႔အိမ္ျပန္ဖို႔ လံုေလာက္တဲ့ အားေပးေထာက္ပံ့မႈ မရွိေသးတာေၾကာင့္ ဒါဟာ တကယ္ျဖစ္မလာႏုိင္ေသးပါဘူးလို႔ ထုိင္းႏုိင္ငံ၊ ဘန္ေကာက္ၿမိဳ႕ အေျခစိုက္ ေဒသတြင္း ကုလသမဂၢ ဒုကၡသည္မ်ားဆိုင္ရာ မဟာမင္းႀကီး႐ံုး (UNHCR) က ဆက္သြယ္ ေရးအရာရိွ မစၥ ဗီဗီယန္ တန္းန္ (Vivian Tan) က ဗီြအိုေအကို ေျပာပါတယ္။
"ေျမျမႇဳပ္မိုင္းေတြက ရွိေနဆဲပါ၊ မလံုျခံဳမႈက ရွိေနဆဲပါ။ ဒုကၡသည္ေတြ စၿပီး အိမ္မျပန္ခင္မွာ လုပ္စရာေတြ အမ်ားႀကီး ရွိေနပါေသးတယ္။ ဒါေပမဲ့လည္း ဒုကၡသည္အ၀န္းအ၀ိုင္းၾကားမွာ အိမ္ျပန္ေရးကိစၥ ေဆြးေႏြးေျပာဆိုတာေတြ ရွိေနတာကို က်မတို႔သိထားၿပီးေတာ့ အဲဒီေဆြးေႏြးပြဲေတြ လြယ္ကူေခ်ာေမြ႔ေအာင္နဲ႔ အဆံုးတစ္ေန႔ ျမန္မာႏုိင္ငံဆီ သူတို႔ျပန္တဲ့အခါ လိုအပ္လာဖြယ္ရွိတဲ့ ျပင္ဆင္မႈေတြကို လုပ္ႏုိင္ဖို႔ က်မတို႔ ႀကိဳးစား ကူညီေပးေနပါတယ္။ လက္ရွိအခ်ိန္မွာေတာ့ အိမ္ျပန္ဖို႔ကိစၥကို က်မတို႔ တိုက္တြန္းမေနပါဘူး။" လို႔ မစၥ ဗီဗီယန္ တန္းန္က ေျပာပါတယ္။
ဒုကၡသည္ေတြ အိမ္ျပန္လာဖို႔ ကရင္ျပည္နယ္အစိုးရ တာ၀န္ရွိသူေတြက ဒုကၡသည္စခန္းေတြကတာ၀န္ရွိသူေတြနဲ႔ ေတြ႔ဆံု ေဆြးေႏြးတာေတြရွိခဲ့ဖူးပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ ျပည္ေထာင္စုအစိုးရ တာ၀န္ရွိသူတခ်ဳိ႕ကလည္း ဒုကၡသည္ေတြ အိမ္ျပန္လာေရး ေျပာဆိုတာေတြ ရွိထားဖူးပါတယ္။
ေရွ႕ေျပးအစီအစဥ္အေနနဲ႔ အိမ္ေထာင္စု ေလးငါးဆယ္ေလာက္ ျပန္လာဖို႔ ကရင္ျပည္နယ္၀န္ႀကီးခ်ဳပ္က ေျပာခဲ့ေပမဲ့ ဒုကၡသည္ စခန္း တာ၀န္ရွိသူေတြ ဘက္မွာေတာ့ စား၀တ္ေနေရး အဆင္မေျပမွာေတြ၊ အလုပ္အကိုင္ အဆင္မေျပမွာေတြ စတဲ့ စိုးရိမ္ခ်က္ေတြ က ရွိေနတာပါ။ ဒါေၾကာင့္လည္း ျပန္ခ်င္ၾကေပမဲ့ မျပန္ႏုိင္ၾကေသးပါဘူးလို႔ ကရင္ ဒုကၡသည္ေရးရာေကာ္မတီ KRC ရဲ႕ဥကၠ႒ ဦး ေရာဘတ္ေထြးက ဗီြအိုေအကို ေျပာပါတယ္။
"ဘယ္သူမဆို စခန္းမွာရွိတဲ့သူေတြက ကိုယ့္အိမ္ရယ္၊ ကိုယ့္ေနရာရယ္ အားလံုးျပန္ခ်င္တာပါပဲ။ ဒါေပမဲ့ အေျခအေနေပၚမွာ က်ေနာ္တို႔ ၾကည့္ၿပီးေတာ့ ေလာေလာဆယ္မွာေတာ့ မျပန္ႏုိင္ေသးဘူးေပါ့ေနာ္။ တဖက္ကေန ျပန္ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ က်ေနာ္တို႔ျပန္ေနရမယ့္ေနရာေတြကလည္း မုိင္းဗံုးေတြ မရွင္းရေသး တာလည္း အမ်ားႀကီးရွိေသးတယ္။ ၿပီးေတာ့ ျပန္လာလို႔ ရွိရင္လည္း စားဝတ္ေနေရးနဲ႔ပတ္သက္တာလည္း လိုဦးမယ္။ ေနာက္တခုက အသက္ေမြးဝမ္းေက်ာင္းနဲ႔ပတ္သက္တာလည္း က်ေနာ္တို႔က ဘာမွ အေကာင္အထည္ေဖာ္ႏုိင္စရာ မရွိဘူး။ က်ေနာ္တို႔က ေလာေလာဆယ္ကေတာ့ မျပန္ႏုိင္ေသးဘူးေပါ့ေနာ္။"
ထိုင္း-ျမန္မာနယ္စပ္တေလွ်ာက္ ဒုကၡသည္စခန္းေတြက ဒုကၡသည္ေတြအတြက္ စားနပ္ရိကၡာ၊ အမိုးအကာ၊ က်န္းမာေရး၊ ပညာ ေရးစတဲ့ အကူအညီေတြကို ႏုိင္ငံတကာအလွဴရွင္ေတြက ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ကူညီေထာက္ပံ့လာခဲ့ၾကတာပါ။ ဒါေပမဲ့လည္း အခုအခါ မွာ အလွဴရွင္ အမ်ားအျပားဟာ ျမန္မာႏုိင္ငံတြင္းဆီ ေျခဦးလွည့္လာေနၾကၿပီမို႔ နယ္စပ္က ဒုကၡသည္ေတြ အတြက္ အေထာက္အပံ့ေတြ အတိုင္းအတာ တစ္ခု အထိ ေလ်ာ့နည္းလာေနသလို ဒီ့ထက္ပို နည္းသြားမယ့္အေရးကိုလည္း စိုးရိမ္ေနၾကပါတယ္။
"အခုလက္ရွိကေတာ့ အဆင္ေျပတယ္လို႔ပဲ ေျပာရမွာေပါ့ေနာ္။ ရရွိတဲ့ သတင္းအေပၚမွာ လာမယ့္ေနာက္ပိုင္း ဒီ့ထက္အေလ်ာ့ေပါ့မယ့္ အေထာက္အပံ့ေတြရွိႏုိင္တယ္လို႔ သတင္းရရွိတယ္။"
အုန္းဖ်ံဒုကၡသည္စခန္းက တာ၀န္ရွိသူတစ္ဦးျဖစ္တဲ့ ဦးေစာ၀ါးတီးပါ။
အိမ္ျပန္ေရးကိစၥကို ဒုကၡသည္ေတြကိုယ္တိုင္က ဆံုးျဖတ္ရမွာျဖစ္ၿပီး UNHCR အေနနဲ႔က သူတို႔ျပန္ခ်င္တဲ့အခ်ိန္မွာ ျပန္ႏုိင္ေရး အတြက္ ကူညီလုပ္ေဆာင္ေပးဖို႔ျဖစ္တယ္လုိ႔ မစၥဗီဗီယန္က ေျပာပါတယ္။ ဘယ္ေတာ့ အိမ္ျပန္ၾကမယ္ဆိုတဲ့ အခ်ိန္ကာလ သတ္မွတ္ခ်က္အတိအက်မရွိဘဲ UNHCR အေနနဲ႔ကေတာ့ သတ္မွတ္ အေျခအေနေတြျပည့္စံုမွ အိမ္ျပန္ဖို႔ စီစဥ္တာမ်ဳိး ျဖစ္ေစခ်င္ ပါတယ္။
"ထိုင္းႏုိင္ငံကေန ျမန္မာႏုိင္ငံဆီ ျပန္တဲ့အေျခအေနတုိင္းဟာ ကိုယ့္သေဘာနဲ႔ကိုယ္ျဖစ္ရပါမယ္၊ ဒုကၡသည္ေတြကိုယ္တိုင္ရဲ႕ ဆံုးျဖတ္ခ်က္နဲ႔ျဖစ္ရမယ္ဆိုတာ က်မ အေလးအနက္ေျပာပါတယ္။ အသက္ေမြး၀မ္းေက်ာင္းကိစၥကလည္း ျပန္ၿပီး ေရႊ႕ေျပာင္းေနထုိင္တာမတိုင္ခင္ လုပ္ရမယ့္ အေရးပါတဲ့ကိစၥတစ္ခုပါ။ ျမန္မာႏုိင္ငံဆီ သူတို႔ျပန္ခ်င္ၿပီး ရွင္သန္ ေနထိုင္ဖို႔ ဆိုရင္ ဒုကၡသည္ေတြမွာ လက္ရွိအခ်ိန္ ဘယ္လို အရည္အေသြးေတြရွိတယ္၊ ဘယ္လို အရည္အေသြးေတြ လိုတယ္လို႔ သူတို႔ခံစား ရတယ္ဆိုတာေတြကို သိရေအာင္ က်မတို႔ ႀကိဳးစားေနပါတယ္။" လို႔ ေဒသတြင္း UNHCR ႐ံုးက ဆက္သြယ္ေရးအရာရွိ မစၥ ဗီဗီယန္ တန္းန္က ဗီြအိုေအကိုေျပာပါတယ္။
ဒုကၡသည္ေတြ အိမ္ျပန္ႏုိင္ေရးမွာ ေနာက္ထပ္ အေရးပါတဲ့အခ်က္တစ္ခုကေတာ့ အစိုးရနဲ႔ တိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးစု လက္နက္ကိုင္ ေတြအၾကား အပစ္အခတ္ ရပ္စဲေရးကေန ခုိင္မာတဲ့ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး ေဖာ္ေဆာင္ႏုိင္တဲ့ အဆင့္ အထိ ေရာက္လာ ဖုိ႔ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ အေျခခံ လူ႔အခြင့္အေရးေတြ ကို ေလးစားလိုက္နာေရး ေသခ်ာေအာင္လုပ္ဖို႔လည္းလိုတယ္လုိ႔ မစၥဗီဗီယန္က ေထာက္ျပပါတယ္။
ထိုင္းႏုိင္ငံတြင္း ဒုကၡသည္စခန္းကိုးခုမွာ လက္ရွိအားျဖင့္ ခန္႔မွန္းေျခ ဒုကၡသည္ေပါင္း ၁၂၈,၀၀၀ ရွိေနၿပီးေတာ့ ၂၀၀၅ ခုႏွစ္ ကတည္းကေနဆိုရင္ ဒုကၡသည္အေရအတြက္ ၈၃,၀၀၀ ေလာက္ဟာ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု၊ ၾသစေၾတးလ်၊ ဂ်ပန္ စတဲ့ တတိယႏုိင္ငံေတြဆီ ေရႊ႕ေျပာင္း အေျခစိုက္ ေနထိုင္ခဲ့ၾကၿပီးျဖစ္တယ္လုိ႔ ေဒသတြင္း UNHCR ႐ံုးက ေျပာပါတယ္။
Voa