လြတ္လပ္စြာတရားစိရင္ေရးဆိုတာဘာလဲ ။ ။
လြတ္လပ္စြာတရားစီရင္ေရးကို အဂၤလိပ္လို Judicial Independence လိုေခၚပါတယ္။ လြတ္လပ္စြာတရားစီရင္ေရးဟာ တရားဥပေဒစိုးမိုးေရး (Rule of Law) ရဲ့ အေျခခံအုတ္ျမစ္အျဖစ္ ကမာၻဥပေဒပညာရွင္မ်ားက သတ္မွတ္ထားၾကပါတယ္။ တရားသူႀကီးေတြဟာ ဥပေဒနဲ႔ညီညြတ္တဲ့၊ တရားမွ်တမႈရွိတဲ့ဆံုးျဖတ္ခ်က္ေတြကို ေၾကာက္ရြံ႔မႈကင္းစြာနဲ႔ခ်မွတ္ႏိုင္ဖိုအတြက္ တရားစီရင္ေရးအေပၚ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး၊ ဥပေဒျပဳေရး နဲ႔ မီဒီယာေတြက ၾသဇာလႊမ္းမိုးမႈမရွိေစေရးျဖစ္ပါတယ္။ ေျပာရရင္ တရားသူႀကီးေတြ အေနနဲ႔ ဘယာဂတိ လိုက္ၿပီးမေဆာင္ရြက္ရေရးပဲျဖစ္ပါတယ္။
လြတ္လပ္စြာတရားစီရင္ေရးဟာဘာ့ေၾကာင့္အေရးႀကီးသလဲ။ ။
တရားသူႀကီးလုပ္သူေတြဟာ အုပ္ခ်ဳပ္သူအစိုးရနဲ႔၊ လႊတ္ေတာ္အမတ္ေတြရဲ့အက်ိဳးကို ဆန္႔က်င္တဲ့ ဆံုးျဖတ္ခ်က္တစ္ခုကိုခ်မွတ္လိုက္တာနဲ႔ သူတို႔ရဲ့ရာထူးအာဏာကိုတိုက္ရိုက္၊
သို႔မဟုတ္သြယ္ဝိုက္ထိခိုက္ေနမယ္ဆိုရင္ အုပ္ခ်ဳပ္သူေတြ၊ အမတ္ေတြနဲ႔ပက္သက္တဲ့အမႈေတြမွာ ဘက္လိုက္ဆံုးျဖတ္ပါလိမ့္မယ္။ ဒီအခါမွာ ျပည္သူေတြအေနနဲ႔ အမႈအခင္းျဖစ္လာခဲ့ရင္ ဥပေဒမွာဘယ္လိုရွိတယ္ဆိုတဲ့ ဥပေဒအခြင့္အေရးကို မရွာေတာ့ပဲ တရားရံုးအေပၚၾသဇာအာဏာရွိသူေတြနဲ႔နီးစပ္ေရးကိုသာႀကိဳးပမ္းၾကပါလိမ့္မယ္။ အဆိုပါတရားရံုးအေပၚကို ၾသဇာလႊမ္းမိုးတဲ့ ပုဂၢိဳလ္ႀကီးမ်ားအေနနဲ႔လည္း မိမိတို႔ကို စီရင္မဲ့သူကို မိမိတို႔က အခ်ိန္မေရြးအျပတ္ရွင္းထုတ္ႏိုင္တဲ့အေနအထားမ်ိဳးျဖစ္တဲ့အတြက္ ဥပေဒကို နည္းမ်ိဳးစံုနဲ႔ခ်ိဳးေဖါက္လာပါလိမ့္မယ္။ ေနာက္ဆံုးေတာ့ျပည္သူအမ်ားစုဟာ ဥပေဒႀကီးရွိေနလွ်က္နဲ႔
ဥပေဒကေပးတဲ့အခြင့္အေရးတစံုတရာမခံစားရ၊ မိမိကုိအႏိုင္က်င့္ေစာ္ကားသူေတြကို ျပန္လည္တိုင္ၾကားမရနဲ႔ ဒုကၡပင္လယ္ေဝရပါလိမ့္မယ္။
လြတ္လပ္စြာတရားစီရင္ေရးမွာဘယ္လိုလြတ္လပ္မႈေတြရွိရမွာလဲ။ ။
လြတ္လပ္စြာတရားစီရင္ေရးမွာ အဖြဲ႔အစည္းအရလြတ္လပ္မႈ (Instutional Independence) နဲ႔ လူပုဂၢိဳလ္အရလြတ္လပ္မႈ (Individual Independence) တို႔ေပါင္းစပ္ပါဝင္ပါတယ္။
အဖြဲ႔အစည္းအရလြတ္လပ္မႈ ဆိုတာကေတာ့ တရားစီရင္ေရးလုပ္ေဆာင္တဲ့အဖြဲ႔အစည္း (တရားရံုးခ်ဳပ္) ဟာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး၊ ဥပေဒျပဳေရးဌာနေတြကေန လံုးဝကင္းလြတ္ျခင္းျဖစ္ပါတယ္။
ဆိုလိုတာကေတာ့ တရားရံုးခ်ဳပ္ကို တရားစီရင္ေရးနဲ႔ပက္သက္ၿပီး အစိုးရနဲ႔၊ ဥပေဒျပဳလႊတ္ေတာ္ေတြက တိုက္ရိုက္ (သို႔) သြယ္ဝိုက္ၿပီး ၾသဇာမေပးႏိုင္ေရးျဖစ္ပါတယ္။ တရားသူႀကီးေတြခန္႔အပ္ပံုနဲ႔ တရားသူႀကီးေတြကို ရာထူးမွထုတ္ပယ္ပံု၊ တရားသူႀကီးေတြရဲ့သက္တမ္းေတြဟာလည္း အဖြဲ႔အစည္းအရလြတ္လပ္မႈ (Instutional Independence) ကိုအက်ိဳးသက္ေရာက္ေစပါတယ္။ ကမာၻႏိုင္ငံအမ်ားစုမွာ တရားသူႀကီးေတြကို အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဌာနက ခန္႔အပ္ၿပီး ရာထူးကဖယ္ရွားမယ္ဆိုရင္ လႊတ္ေတာ္မွာ ျပစ္တင္ရႈံ႕ခ်ၿပီးမွ ဖယ္ရွားပိုင္ခြင့္ရွိေအာင္လုပ္ထားၾကပါတယ္။ သက္တမ္းအားျဖင့္ေတာ့ တရားသူႀကီးေတြရဲ့သက္တမ္းကို အစိုးရအဖြဲ႔သက္တမ္း၊ လႊတ္ေတာ္သက္တမ္းေတြနဲ႔ တစ္တန္းထဲမထားပဲ အထူးရွည္လွ်ားစြာေပးထားၾကပါတယ္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ေတာ့ သူတို႔ရက္သက္တမ္းဟာ မေသမခ်င္းျဖစ္ပါတယ္။ လူပုဂၢိဳလ္အရလြတ္လပ္မႈ (Individual Independence) ကေတာ့ တရားသူႀကီးတစ္ဦးခ်င္းအေပၚမွာ တျခားလူတစ္ဦးဦးကလႊမ္းမိုးမႈမရွိေစေရျဖစ္ပါတယ္။ ဒီေနရာမွာ အေျခအေနအရလႊမ္းမိုးမႈေတြ၊ ေငြေရးေၾကးေရးအရလႊမ္းမိုးမႈေတြ၊ လူမႈေရးအရလႊမ္းမိုးမႈေတြအမ်းႀကီးပါလာပါတယ္။ ဥပမာေျပာရရင္ တရားသူႀကီးတစ္ေယာက္ဟာ လႊတ္ေတာ္မွာ သူ႔အေၾကာင္း ဆိုတင္ၿပီးျပႆနာရွာရင္ရာထူးထိခိုက္လာႏိုင္တဲ့အြက္ ျပႆနာမရွာရေလေအာင္ ေဒသခံလႊတ္ေတာ္အမတ္စိတ္မညိုညင္ေအာင္ေနေနရတယ္ဆိုရင္၊ တရားသူႀကီးတာဝန္က်ရာေဒသဟာနယ္ေျမလံုၿခံဳေရးမေကာင္းတဲ့အတြက္ မိမိအသက္အႏၱရယ္လံုၿခံဳေရးအတြက္ လက္နက္ကို စစ္တပ္တို႔ ရဲတို႔ကို အားကိုးေနရမယ္ဆိုရင္၊ အိမ္ငွားခေစ်းေတြဟာ သူရတဲ့လခနဲ႔ ဘယ္လိုမွ မမွိႏိုင္တဲ့အေနအထားမွာ အိမ္ရွင္တစ္ေယာက္က မူလေပါက္ေစ်းထက္ေလွ်ာ့တဲ့လခနဲ႔ တရားသူႀကီးကို သူ႔အိမ္မွာအိမ္ငွားခ်ထားတာမ်ိဳးဆိုရင္ ဒီလူေတြနဲ႔ပက္သက္လာတဲ့အမႈေတြမွာ တရားသူႀကီးဟာ ဥပေဒနဲ႔ညီေသာ္လည္းပဲ ဒီလူေတြကိုဆန္႔က်င္တဲ့အမိန္႔ေတြကို လြတ္လြတ္လပ္လပ္ခ်ရဲပါေတာ့မလား .......
လြတ္လပ္စြာတရားစီရင္ေရးရဲ့သြင္ျပင္လကၡဏာေတြကဘာလဲ။ ။
လြတ္လပ္စြာတရားစီရင္ေရးရဲ့သြင္ျပင္လကၡဏာေတြကေတာ့
(၁) ဘက္လိုက္မႈမရွိျခင္း (Impartiality)
(၂) တရားရုံးရဲ့ဆုံးျဖတ္ခ်က္ကို ေလးစားလိုက္နာမႈရွိျခင္းနဲ႔
(၃) တရားစီရင္ေရးကို ဝင္ေရာက္စြက္ဖက္မႈ (Interference) မရွိျခင္းတို႔ပဲျဖစ္တယ္
အပိုင္း (၂) ကိုဆက္လက္ႀကိဳးစားေရးသားပါဦးမည္ .....
သီရိမင္းေက်ာ္
