ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ၂၀၁၅ အေထြေထြ ေရြးေကာက္ပဲြကို လြတ္လပ္မွ်တၿပီး ပြင့္လင္းျမင္သာစြာနဲ႔ က်င္းပေပး သြားမွာ ျဖစ္တယ္လို႔ ျပည္ေထာင္စု ေရြးေကာက္ ပဲြ ေကာ္မရွင္ ဥကၠဌ ဦးတင္ေအးက ေနျပည္ေတာ္မွာ ေရာက္ရွိေနတဲ့ The Elders လို႔ေခၚတဲ့ ကမၻာ့အထင္ကရ ေခါင္းေဆာင္ႀကီးမ်ား အဖဲြ႔ကို ဗုဒၶဟူးေန႔က ေျပာဆိုလိုက္ ပါတယ္။
ဒါေပမဲ့ ဒီေရြးေကာက္ပဲြမွာ အေၾကာက္တရားေတြနဲ႔ ေပးရတဲ့ မဲေပးေရြးခ်ယ္မႈ မျဖစ္သင့္ေၾကာင္း ေဟာင္ေကာင္အေျခစိုက္ AHRC အာရွလူ႔အခြင့္အေရး ေစာင့္ၾကည့္ေရးအဖဲြ႔က ေျပာလိုက္ပါတယ္။ အျပည့္အစံုကို မအင္ၾကင္းႏိုင္က တင္ျပထားပါတယ္။
ေနျပည္ေတာ္မွာ The Elders အဖြဲ႔နဲ႔ ေတြ႔ဆံုစဥ္မွာ ၂၀၁၅ ေရြးေကာက္ပြဲကုိ လြတ္လပ္ၿပီး ပြင့္လင္းျမင္သာစြာ က်င္းပေပးမယ္လို႔ ျပည္ေထာင္စု ေရြးေကာက္ပြဲ ေကာ္မရွင္ ဥကၠဌက ေျပာၾကားခဲ့တဲ့အေၾကာင္း The Elders အဖြဲ႔က သတင္းထုတ္ျပန္ခဲ့တာပါ။
မၾကာခင္ကာလမွာ မဲေပးတဲ့စနစ္ ပညာေပးေရးလုပ္ငန္းစတင္ေတာ့မွာျဖစ္ၿပီး လြတ္လပ္မွ်တတဲ့ ေရြးေကာက္ပဲြကို ပြင့္လင္းျမင္သာစြာနဲ႕ ေအာင္ျမင္ေအာင္က်င္းပဖို႕ လူမွဳအဖဲြ႕အစည္းေတြနဲ႔ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ေရး ေရြးေကာက္ပဲြေကာ္မရွင္ ဥကၠဌ ဦးတင္ေအးက ေျပာဆိုသြားပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ ေရြးေကာက္ပဲြ ေစာင့္ၾကည့္တဲ့ ႏိုင္ငံတကာ အဖဲြ႔အစည္းေတြကိုလည္း ဖိတ္ေခၚဖို႔ရွိတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။
အခုလို ေရြးေကာက္ပဲြေကာ္မရွင္က ဖိတ္ေခၚတာကို ႀကိဳဆိုေပမဲ့ ဘယ္ေလာက္ အတိုင္းအတာထိ လုပ္ပိုင္ခြင့္ေပးမလဲ ဆိုတာကိုေတာ့ ေစာင့္ၾကည့္ရမွာ ျဖစ္တယ္လို႔ AHRC အဖဲြ႔ရဲ႕ ျမန္မာႏိုင္ငံဆိုင္ရာ တာ၀န္ခံ ဦးမင္းလြင္ဦးက ေျပာပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ ၂၀၁၀ ေရြးေကာက္ပြဲ က်င္းပတုန္းကေတာ့ လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ိဳးေဖာက္မႈေတြ ရွိခဲ့တယ္လို႔ သူက ဆုိပါတယ္။
“ဒီ ၂၀၁၀ ေရြးေကာက္ပြဲတုန္းက လူတုိင္းက လြတ္လပ္စြာ မဲေပးေရြးခ်ယ္ႏုိင္ခြင့္ရွိတယ္ ဆိုေသာ္လည္းပဲ ဒီအထက္အရာရွိေတြကို ေၾကာက္ရတာရယ္၊ ၀န္ႀကီးဌာနအလိုက္ မဲေတြေကာက္ယူတာရယ္၊ ေနာက္ၿပီး ႀကံ႕ဖြံ႔အဖြဲ႔ကေနၿပီးေတာ့ အဖြဲ႔၀င္အင္အား စာရင္းေတြအလိုက္ သူတို႔ မဲစာရင္းေတြ တင္ျပတာေတြရွိတယ္။ အဲေတာ့ အဲ့ဒီဥစၥာေတြက လြတ္လပ္စြာ ေရြးခ်ယ္ပိုင္ခြင့္ဆုိတဲ့ အခြင့္အေရးကို အတိအလင္း ခ်ိဳးေဖာက္ရာေရာက္တယ္ေပါ့ဗ်ာ။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ တခါ ၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပံု အေျခခံ ဥပေဒမွာပါတဲ့ လူတုိင္းဟာ လြတ္လပ္စြာ ေရြးခ်ယ္ျပဌာန္းပိုင္ခြင့္ ရွိတယ္ဆိုတဲ့ အခ်က္ေတြကို အတိအလင္း ခ်ိဳးေဖာက္တယ္လို႔ က်ေနာ္တုိ႔က ျမင္ပါတယ္။”
ဒါ့အျပင္ ၂၀၁၅ ခုႏွစ္မွာ က်င္းပမယ့္ ေရြးေကာက္ပဲြမွာ လူ႔အခြင့္အေရးခ်ဳိးေဖာက္မွဳမရွိေစဘဲ တရားမွ်တမွဳရွိေစဖို႔ ဦးမင္းလြင္ဦးက အခုလို တိုက္တြန္းသြားပါတယ္။
“ဒီလိုမ်ိဳး မဲေပးတဲ့အခါမွာ အေၾကာက္တရားေတြ ရွိေနရတဲ့ကိစၥက လံုး၀ မျဖစ္သင့္တဲ့ ကိစၥျဖစ္တယ္။ အဲေတာ့ ဌာနဆုိင္ရာအတြင္းမွာ မဲေတြေကာက္ယူတဲ့ကိစၥ၊ ေနာက္တခါ အတင္းအဓမၼ ပါတီ၀င္ခိုင္းၿပီးေတာ့ ပါတီ၀င္အင္အားနဲ႔ မဲဆႏၵနယ္ေျမေတြ ျဖန္႔ၿပီးေတာ့ ဒီအေပၚမွာ မဲေတြကို ႀကိဳတင္မဲေတြအျဖစ္ ဖန္တီးလိုက္တဲ့ကိစၥေတြ၊ လံုး၀မျဖစ္သင့္တဲ့ကိစၥလို႔ က်ေနာ္တို႔ ျမင္ပါတယ္။ ဒီလိုလုပ္ေဆာင္ျခင္းဟာ လူ႔အခြင့္အေရး ေၾကညာစာတမ္းမွာပါတဲ့ လြတ္လပ္စြာ ေရြးခ်ယ္ပိုင္ခြင့္ မိမိအစိုးရ မိမိ ေရြးခ်ယ္ပိုင္ခြင့္ စတဲ့ အခ်က္အလက္ေတြကို အတိအလင္း ခ်ိဳးေဖာက္တာျဖစ္တယ္။”
၂၀၁၅ေရြးေကာက္ပဲြအတြက္ ေရြးေကာက္ပဲြေကာ္မရွင္အေနနဲ႔ ျပန္ၾကားေရး၀န္ႀကီးဌာန အပါအ၀င္ အႏုပညာရွင္ေတြနဲ႔ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ဖို႔ ေတြ႔ဆံုေဆြးေႏြးပဲြကို ရန္ကုန္ မီကာဆာဟိုတယ္မွာ ဒီဇင္ဘာလ ၁၆ ရက္ေန႔က ျပဳလုပ္ခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီမွာ ၂၀၁၀ေရြးေကာက္ပဲြရဲ႕ အဓိက အားနည္းခ်က္ဟာ ႀကိဳတင္မဲကိစၥျဖစ္တယ္လို႔ ဦးတင္ေအးက အခုလို ေျပာသြားတာပါ။
“၂၀၁၀ ေရြးေကာက္ပြဲမွာ ပါတီ ၉၇ ပါတီက ေရြးေကာက္ပြဲ၀င္တယ္။ အားနည္းခ်က္ေတြ အမ်ားႀကီးရိွတယ္။ အမ်ားဆံုးျဖစ္တဲ့ျပႆနာက ဘာလဲဆုိေတာ့ ႀကိဳတင္မဲ”
အမ်ဳိးသားဒီမိုကေရစီအဖဲြ႕ခ်ဳပ္ ျပည္သူ႕လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္ ဦးႏိုင္ငံလင္းကေတာ့ ၂၀၁၀ေရြးေကာက္ပဲြတုန္းက ႀကိဳတင္မဲေပးတဲ့အခါမွာ မဲမသာမာမွဳေတြ ရွိခဲ့တယ္လို႕ ေျပာပါတယ္။
“တခ်ိဳ႕ေနရာေတြမွာ ႀကိဳတင္မဲဆုိတာကေတာ့ အမွန္မရႏုိင္ဘူးေလ။ က်န္းမာေရးမေကာင္းတဲ့ သူေတြဆုိရင္လည္း ဟာ လုပ္လိုက္ပါ လုပ္လိုက္ပါ ဟိုဟာလုပ္ ဒီဟာလုပ္နဲ႔ ဒါ သြားေကာက္တဲ့သူအေပၚ မူတည္တာေပါ့ေနာ္။ ခရီးသြားခ်င္တဲ့သူဆိုရင္လည္း ဒီအတိုင္းပဲ။ ခရီးသြားခ်င္တဲ့အတြက္ကို သူတို႔က ႀကိဳတင္မဲ ေပးရမယ္ဆုိၿပီး သူတို႔သေဘာက် လုပ္ေပးရတာေတြ ရွိတယ္။ ၂၀၁၀ ကေတာ့ အဆိုးဆံုးပဲ။ ႀကိဳတင္မဲေကာက္တဲ့အခါမွာ ကိုယ္စားလွယ္ေတြပါတယ္။ သူတုိ႔ ေကာ္မရွင္ေတြခ်ည္းပဲ သြားေကာက္လို႔မရဘူး။ အတုိက္အခံပါတီေတြကေနၿပီးေတာ့ ကိုယ္စားလွယ္ေတြနဲ႔ လုိက္ၿပီးေတာ့ ႀကီးၾကပ္မွရမွာေလ။ အဲလိုမ်ိဳး ခြင့္ျပဳရမွာ။ ခြင့္မျပဳလို႔ရွိရင္ ဘယ္လိုမွကို အမွန္မရႏုိင္ဘူး။ အဲ့ဒီႀကိဳတင္မဲ ပိတ္တဲ့ဟာကို ဘယ္ေလာက္အထိ ယံုၾကည္မႈရွိရမလဲ ဒါေတြ အေရးႀကီးတယ္။ ႀကိဳတင္မဲ သူတို႔ပိတ္တယ္ဗ်ာ။ ၿပီးေတာ့ အဲ့ဒါကို သူတို႔ယူထားလိုက္တယ္။ ယူထားလိုက္ၿပီးေတာ့ သူတို႔အဲ့ဒါကို ျပန္ၿပီးေတာ့ ဘယ္လိုလုပ္မလဲ၊ သူတို႔ဆြဲတာတို႔ ဘာတို႔လုပ္ရင္ ဘယ္သူတာ၀န္ယူမလဲ ဒါမ်ိဳးေပါ့ေနာ္။”
လက္ရွိ စစ္တပ္က လႊတ္ေတာ္ထဲမွာပါ၀င္ေနတာဟာ အာဏာျပန္မသိမ္းႏိုင္ေအာင္၊ မသိမ္းျဖစ္ေအာင္ ၀င္ထိန္းေပးတဲ့သေဘာသာျဖစ္ၿပီး ဒီမိုကေရစီေရခ်ိန္ျမင့္လာတဲ့အခါမွာ လႊတ္ေတာ္ထဲက တျဖည္းျဖည္းထြက္သြားမွာျဖစ္တယ္လို႔ ဦးတင္ေအးက အႏုပညာရွင္ေတြနဲ႔ ေတြ႔ဆံုပဲြမွာ ေျပာသြားပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ စစ္တပ္အေနနဲ႔ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးက႑ကေနတျဖည္းျဖည္းနဲ႔ ေလ်ာ့သြားမယ္ဆိုတာကို ယံုၾကည္မွဳမရွိဘူးလို႔ ဦးမင္းလြင္ဦးက ေျပာသြားပါတယ္။
အင္ၾကင္းႏိုင္ / ဗီြအုိေအ (ျမန္မာပုိင္း)
http://burmese.voanews.com/content/react-on-burma-election/2563800.html